Turnus rehabilitacyjny – Szpital Wojewódzki Nr.2

Oddział Rehabilitacji Jastrzębie-Zdrój

Październik 2013

W trakcie trwania naszego turusu ordynator oddziału rehabilitacji dr Jacek Kuna przeprowadził wykład dotyczący problemu cukrzycy - treść poniżej:

Cukrzyca

Co to jest cukrzyca?

Cukrzyca  jest choroba przewlekłą, w której organizm nie potrafi kontrolować poziomu cukru (glukozy) we krwi. Prowadzi to podwyższonego poziom cukru we krwi, który utrzymując się przez lata doprowadza do groźnych powikłań.

Prawie wszystkie przypadki cukrzycy można zakwalifikować do 2 kategorii:

Cukrzyca typu 1 zwana dawniej młodzieńczą, w której trzustka nie produkuje insuliny

Cukrzyca typu 2 w której występuje zarówno niedobór insuliny produkowanej przez trzustkę jak i nieprawidłowa reakcja komórek na insulinę, czyli istnieje oporność na insulinę.

Cukrzyca typu 2 stanowi 85-90% wszystkich przypadków cukrzycy, występuje prawie wyłącznie w populacji osób dorosłych, częstość zachorowania wzrasta z wiekiem

Dlaczego ja mam cukrzycę?

Cukrzyca typu 2 występuje częściej u ludzi z nadwagą (otyłość zwiększa ryzyko zachorowania sześciokrotnie), mało aktywnych fizycznie, chorujących na nadciśnienie tętnicze, z zaburzeniami gospodarki lipidowej i u osób, u których wcześniej występowały  zaburzenia tolerancji glukozy.

Co to jest  nietolerancja glukozy?

Jest to stan przedcukrzycowy, wymagający  zmiany stylu życia podobnie jak w przypadku  cukrzycy i częstszych kontroli cukru we krwi.

U około 30 - 40% osób z  nietolerancją  glukozy rozwija się cukrzyca typu 2.

Jak rozpoznać cukrzycę?

W początkowej fazie choroba może nie dawać objawów lub one niekojarzone z tą chorobą: chudnięcie, senność, zwiększone pragnienie i wielomocz.

W Polsce choruję na cukrzycę  2-2,5 miliona osób. Chorych może być jednak nawet do 30-40% więcej. Cukrzyca jest wyjątkowo późno wykrywana, najczęściej  dopiero wtedy gdy wystąpią jej powikłania (zawały serca, udary mózgu, uszkodzenia siatkówki).

Może mam cukrzycę, ale o tym nie wiem?

Rozpoznanie cukrzycy opiera się na zbadaniu poziomu cukru we krwi żylnej (oznaczenie glikemii), można to zrobić na kilka sposobów .

Cukrzycę potwierdza:

Glikemia na czczo (2 x) > 126mg/dl           

Glikemia przygodna (2x) to znaczy o dowolnej porze dnia > 200 mg/dl

Glikemia w 120 minucie po wykonaniu doustnego testu tolerancji glukozy powyżej 200 mg/dl.

Badania te możesz zrobić w Poradni Lekarza Rodzinnego.

Polskie Towarzystwo Diabetologiczne zaleca, żeby każda osoba po 45 roku życia miała co 3 lata oznaczany poziom cukru we krwi, a co rok, niezależnie od wieku, osoby z nadwagą, nadciśnieniem tętniczym, zaburzeniami gospodarki lipidowej, kobiety, które miały cukrzycę w ciąży lub urodziły dzieci z dużą masą ciała, oraz te osoby, u których w rodzinie występuje cukrzyca.

Dlaczego cukrzyca jest taka groźna?

U wielu pacjentów z cukrzyca zwłaszcza wieloletnią, w której przez dłuższy czas utrzymywał się podwyższony poziom cukru (hiperglikemia) dochodzi do rozwoju powikłań naczyniowych, które możemy podzielić na zmiany dotyczące  małych naczyń krwionośnych (mikroangiopatia) i dużych naczyń tętniczych (makroangiopatia).

Do powikłań wynikających z uszkodzenia małych naczyń krwionośnych należy:

1. retinopatia - zmiany w siatkówce oka występujące u 40% chorych, główna przyczyna utraty wzroku,

2. nefropatia - zmiany w kłębuszkach nerkowych prowadzące do niewydolności nerek,

3. neuropatia - uszkodzenie nerwów obwodowych objawiające się  zaburzenia czucia głównie  na stopach, odpowiedzialne w części za powstanie  stopy cukrzycowej.

Do powikłań wynikających z uszkodzenia dużych tętnic należy:

1. choroba wieńcowa objawiająca się zawałami, u części chorych z cukrzycą bezbólowymi

2. choroba naczyń mózgowych może skutkować udarem mózgu

3. niedokrwienie kończyn dolnych z chromaniem przestankowym i w zaawansowanych przypadkach zmiany martwicze stóp.

Zmiany w dużych naczyniach tętniczych  zwiększają  2-4 ryzyko zgonu z powodu chorób układu sercowo-naczyniowego w porównaniu z osobami bez cukrzycy.

Jak zapobiegać powikłaniom cukrzycy?

Należy dążyć do osiągnięcia poziomu glukozy we krwi zbliżonego do wartości występujących u zdrowego człowieka tj.

 na czczo i przed posiłkiem do 110 mg/dl, a 2 godziny po posiłku  do 140 mg /dl.

Należy dążyć do utrzymania stężenia hemoglobiny glikowanej (HbA1c)w granicach 6-7%.

Należy dążyć do obniżenia poziomu ciśnienia tętniczego  poniżej 130/80 mmHg.

Należy dążyć do obniżenia stężenia frakcji lipidowych:

                      - cholesterol całkowity < 175mg/dl,

                      - cholesterolu LDL < 70 mg/dl,

w przypadku współistnienia choroby wieńcowej  cholesterol LDL < 70 mg/dl,

                      - trójglicerydy  < 150 mg/dl.

Wskazane utrzymanie stężenia cholesterolu HDL (dobrego) > 40mg/dl u mężczyzn, u kobiet > 50mg/dl.

W jaki sposób kontrolować cukrzycę?

Chory z cukrzycą musi przestrzegać właściwej diety, stosować regularnie wysiłek fizyczny, przyjmować leki zgodnie z zaleceniami lekarza (leki doustne p/cukrzycowe lub/i insulina), zaprzestać palenia papierosów i ograniczyć spożywanie alkoholu. Przyjmowanie leków nie zwalnia z konieczności przestrzegania diety.

Zalecenia żywieniowe w skrócie

W cukrzycy wskazane  regularne spożywanie posiłków (mniejsze porcje, ale 5-6 razy dziennie), zrezygnowanie z pokarmów zawierających cukry proste, zmniejszenie ilości tłuszczów pochodzenia zwierzęcego a zwiększenie spożycia świeżych warzyw, fasoli, kaszy, ryb (zwłaszcza morskich).

Zapytaj lekarza o szczegóły diety lub skorzystaj z porady dietetyka.

Regularny wysiłek fizyczny przynosi wiele korzyści!

Zwiększa efektywność działania insuliny, obniża stężenie glukozy i tłuszczu we krwi.

Normalizuje  masę ciała.

Obniża ciśnienie tętnicze krwi i poprawia ukrwienie serca i kończyn.

Dodaje energii i wzmacnia odporność na stres.

Bądź aktywny fizycznie

Zaleca się ćwiczyć przynajmniej 30 minut  przynajmniej. 5 x w tygodniu, a najlepiej codziennie. Rodzaj wysiłku fizycznego zależy od indywidualnych przyzwyczajeń i sprawności fizycznej  Wybierz coś co sprawia Ci przyjemność (np. szybki spacer tempem dostosowanym do twoich możliwości, jazda na rowerze, pływanie). Warto ćwiczyć do lekkiego zmęczenia .

Ponieważ wysiłek fizyczny może obniżyć poziom cukru pamiętaj żeby mieć przy sobie porcje węglowodanów o szybkim działaniu (słodycze, słodki napój).

Co to jest hipoglikemia?

Hipoglikemia (niedocukrzenia) oznacza nadmierne obniżenie poziomu cukru we krwi  zwykle poniżej 50-60mg/dl.

Najczęstszą przyczyną hipoglikemii jest zbyt duża dawka insuliny, zaniechanie posiłku, lub spożycie posiłku zawierającego obniżoną porcje kalorii, nadmierny wysiłek fizyczny nieuwzględniony w dotychczasowej terapii i spożycie alkoholu.

Pierwsze objawy niedocukrzenia to drżenie, nadmierna potliwość, mrowienie wokół ust i języka, kołatanie serca, pogłębienie niedocukrzenia objawia się zaburzoną koncentracją, zmianą zachowania, zaburzeniami widzenia,  wreszcie  dochodzi do drgawek i utraty przytomności.

Postępowanie przy wystąpieniu niedocukrzenia jest bardzo proste, należy  spożyć jak najszybciej porcje czegoś słodkiego (słodki napój, kilka łyżeczek lub kostek cukru).

Podniesie to szybko poziom cukru we krwi i zapobiegnie nasileniu się hipoglikemii.

Pamiętaj: miej przy sobie zawsze jakiś produkt zawierający cukier!

Kontrola i samokontrola

Pacjent z cukrzycą powinien wykonywać w warunkach domowych oznaczenia poziomu cukru we krwi na glukometrze  nie tylko na czczo, ale również  2 godziny po posiłku. Bezwzględnie powinien mierzyć poziom cukru w sytuacji pogorszenia samopoczucia, stanów gorączkowych i w innych sytuacjach nietypowych.

Pacjent z cukrzycą ( diabetyk) powinien współpracować z lekarzem Poradni Rodzinnej i Poradni Diabetologicznej w zakresie kontroli cukrzycy i prewencji jej skutków.

Powinien mieć co roku badane dno oka przez okulistę, ocenianą czynności nerek, oznaczany poziomu cholesterolu i jego frakcji, sprawdzane stopy (prewencja stopy cukrzycowej).

Cukrzyca jest chorobą nieuleczalną, ale przy prawidłowym postępowaniu masz szanse uniknąć groźnych skutków choroby i  cieszyć się aktywnym życiem.